“Hacı Murat”, Türkiye otomobil kültüründe efsane haline gelmiş, 1970’li ve 1980’li yıllarda yolların vazgeçilmez araçlarından biri olan Fiat 124 modelinin yerli versiyonu olarak tanınır. Ancak, bu otomobilin neden “Hacı Murat” olarak anıldığı ve bu ismin ardında yatan hikaye pek çok kişi tarafından merak edilmektedir. Bu yazımızda, “Hacı Murat” olarak bilinen Fiat 124’ün Türkiye’deki tarihini, neden bu isimle anıldığını ve Türk otomobil tutkunları arasındaki yerini detaylıca ele alacağız.

Hacı Murat Nedir?

Hacı Murat, aslında İtalyan otomobil üreticisi Fiat’ın ürettiği Fiat 124 modelinin, Türkiye’de yerli olarak Tofaş tarafından üretilen bir versiyonudur. Fiat 124, İtalya’da ilk kez 1966 yılında tanıtılmış ve oldukça popüler bir model haline gelmiştir. 1971 yılında Tofaş tarafından Türkiye’de yerli üretime geçen bu model, “Tofaş Murat 124” adıyla piyasaya sürülmüştür. Halk arasında ise zamanla “Hacı Murat” olarak anılmaya başlanmıştır.

Hacı Murat İsmi Nereden Geliyor?

İsmin ortaya çıkışı hakkında birkaç farklı teori bulunmaktadır. İşte bu teorilerden en yaygın olanları:

Sadakat ve Güven: Hacı Murat, sahipleri tarafından sadık bir yol arkadaşı olarak görülmüştür. Uzun ömürlü ve az arıza çıkaran yapısıyla adeta bir “hac yolcusu” gibi her daim yola hazır olması, bu ismin yaygınlaşmasında etkili olmuştur. Araç, zamanla sağlamlığı ve güvenilirliği ile tanınmış, bu yüzden de saygı ifadesi olarak “Hacı Murat” ismi kullanılmaya başlanmıştır.

Dini Çağrışım: Türkiye’de “hacı” kelimesi, genellikle hacca gidip gelen kişilere verilen bir unvan olarak bilinir ve bu unvan saygı ve hürmet içerir. 1970’li yıllarda Türkiye’de Hacı Murat otomobili genellikle orta yaşlı ve muhafazakâr kesim tarafından tercih edilmiştir. Araç, sağlamlığı ve dayanıklılığı nedeniyle uzun yıllar kullanılmış ve sahipleri tarafından adeta bir aile ferdi gibi görülmüştür. Bu nedenle otomobil, “hacı” unvanını alarak “Hacı Murat” olarak anılmaya başlamıştır.

Uzun Yol ve Dayanıklılık: O dönemde sıkça uzun yola çıkan sürücüler tarafından tercih edilmiştir. Özellikle Anadolu yollarında, köylerden şehirlere yapılan uzun yolculuklarda Hacı Murat’ın dayanıklılığı ve az yakıt tüketimi büyük avantaj sağlamıştır. Hac yolculuğu gibi zorlu seyahatlerde de kullanıldığı için, bu araçlara halk arasında “Hacı Murat” denmeye başlanmıştır.

Türkiye’deki Yeri ve Önemi

Hacı Murat, Türkiye otomotiv tarihinin en ikonik araçlarından biri olarak kabul edilir. 1970’li ve 1980’li yıllarda Tofaş’ın en çok satan modellerinden biri olan bu otomobil, geniş aileler, çiftçiler ve esnaf tarafından yoğun ilgi görmüştür. Dayanıklı yapısı, uygun fiyatı ve kolay bakım imkanı sayesinde birçok Türk ailesinin ilk arabası olmuştur. Bu dönemde Türkiye’de otomobil sahipliği yaygın değildi ve bir Hacı Murat sahibi olmak, sosyal statü açısından da önemli bir göstergedir.

Hacı Murat’ın Teknik Özellikleri

• Motor: 1.2 litrelik 4 silindirli motor, yaklaşık 65 beygir gücü üretiyordu. Bu motor, hem şehir içinde hem de uzun yolda yeterli performansı sağlıyordu.
• Vites: Manuel vites sistemi ile donatılmıştı. 4 ileri vitesli şanzıman, sürücülere kontrollü ve güvenli bir sürüş sunuyordu.
• Yakıt Tüketimi: Hacı Murat, düşük yakıt tüketimi ile biliniyordu. Bu özellik, aracı uzun yolculuklar için ideal kılıyordu.
• Dayanıklılık: Sağlam gövde yapısı ve basit mekanik aksamı sayesinde az arıza çıkaran bir otomobildi. Bu nedenle, özellikle kırsal kesimde oldukça popülerdi.

Hacı Murat’ın Popüler Kültürdeki Yeri

Hacı Murat, sadece bir otomobil olmanın ötesine geçmiş, Türk popüler kültüründe bir simge haline gelmiştir. 1990’lı yıllarda arabesk müzik şarkılarında, filmlerde ve hatta televizyon dizilerinde sıkça yer almıştır. Türk sinemasının Yeşilçam döneminde, birçok filmde kullanıldığını görmek mümkündür. Ayrıca, otomobil koleksiyoncuları arasında da oldukça popülerdir ve bugün hala klasik otomobil tutkunları tarafından restore edilerek kullanılmaktadır.

Hacı Murat’ın Modern Dünyadaki Yeri

Günümüzde, klasik otomobil tutkunları arasında bir efsane olarak kabul edilir. 1970’li ve 1980’li yıllarda üretilen bu araçlar, bugün hala yollarda görülebilir. Özellikle otomobil koleksiyoncuları ve klasik araç meraklıları, restore edilmiş Hacı Murat’ları sergilerde ve otomobil festivallerinde gururla sergilemektedir. Türkiye otomotiv tarihinde önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra, birçok insan için nostaljik bir değere sahiptir.

Söylentiler ve Efsaneler

“Hacı Murat” ismi, Türkiye otomobil kültüründe adeta bir ikon haline gelmiş, birçok kişi tarafından sevilerek kullanılan Fiat 124 modelinin Tofaş tarafından üretilen yerli versiyonuna verilen bir isimdir. Ancak bu otomobilin neden “Hacı Murat” olarak anıldığına dair birkaç farklı söylenti ve efsane bulunmaktadır.

1. Dayanıklılığı ve Uzun Yolu Temsil Etmesi

En yaygın söylentilerden biri, Hacı Murat’ın dayanıklı ve uzun ömürlü bir otomobil olması nedeniyle bu ismi aldığı yönündedir. Türkiye’de 1970’li ve 1980’li yıllarda otomobil sahibi olmak, büyük bir lüks sayılıyordu. Hacı Murat, az yakıt tüketimi, sağlam yapısı ve kolay bakım özellikleri sayesinde özellikle Anadolu yollarında sıkça tercih ediliyordu.

Hac yolculukları ise o dönemde oldukça uzun ve meşakkatliydi. Arabalarla yapılan hac yolculukları, uzun süre dayanabilecek güvenilir araçlar gerektiriyordu. Zorlu yolculuklara dayandığı için halk arasında “hac yolculuğuna çıkan Murat” anlamında “Hacı Murat” olarak anılmaya başlandığı söylenir. Bu teori, aracın uzun yollarda bile sağlam performans göstermesi ve güvenilir bir araç olarak kabul edilmesi nedeniyle oldukça mantıklı bir açıklamadır.

2. Muhafazakâr Kesimin Tercih Etmesi

Bir diğer teori, Hacı Murat’ın özellikle muhafazakâr ve orta yaşlı kesim tarafından yoğun olarak tercih edilmesiyle ilgilidir. 1970’li yıllarda Türkiye’deki otomobil kullanıcılarının büyük bir kısmı, kırsal kesimde yaşayan ve muhafazakâr değerlere sahip insanlardı. Bu kesim, otomobil alırken dayanıklılığı ve ekonomik olmasını ön planda tutuyordu. Hacı Murat, bu ihtiyaçları karşılayan bir araçtı ve halk arasında büyük saygı görüyordu.

“Hacı” kelimesi, saygı duyulan, hacca gitmiş kişilere verilen bir unvandır. Otomobilin de benzer şekilde saygı duyulan ve güvenilen bir araç olması nedeniyle, halk arasında bu araçlara “Hacı Murat” denilmeye başlanmış olabilir. Bu isim, aracın sahibi olan kişilere duyulan saygıyı da temsil ediyordu ve zamanla bu isim genel kabul görmüştür.

3. Hac Yolculuğunda Kullanılan Bir Araç Hikayesi

Bir diğer popüler söylenti ise, Hacı Murat isminin, bir hac yolculuğunda kullanılan bir Fiat 124 aracından geldiği yönündedir. Anlatılan hikayeye göre, 1970’li yıllarda bir Türk aile, Tofaş Murat 124 modeli bir otomobil ile hacca gitmeye karar verir. O dönemde bu tarz uzun yolculuklar, genellikle otobüslerle veya karavanlarla yapılırken, bu ailenin küçük bir otomobille yola çıkması dikkat çeker.

Hikayeye göre, otomobil, bu zorlu yolculuğu büyük bir sorun yaşamadan tamamlar ve aile sağ salim Türkiye’ye döner. Bu olay, halk arasında büyük yankı uyandırır ve insanlar, bu aracın dayanıklılığına hayran kalır. O günden sonra, bu araç “hac yolculuğunu tamamlayan Murat” anlamında “Hacı Murat” olarak anılmaya başlanır. Bu hikaye, özellikle kırsal kesimde ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde hala anlatılmaktadır.

4. Tofaş’ın Tanıtım Stratejisi

Bazı teorilere göre ise “Hacı Murat” ismi, Tofaş’ın bir pazarlama stratejisinin ürünü olabilir. 1970’li yıllarda Türkiye’de otomobil sektörü yeni gelişiyordu ve halkın güvenini kazanmak, yeni otomobillerin satış başarısı için oldukça kritikti. “Hacı” unvanı, Türk toplumunda saygı ve güven ifade eder. Bu nedenle, Tofaş’ın özellikle kırsal kesimde yaşayan potansiyel müşterilere hitap etmek amacıyla, bu araca “Hacı Murat” ismini verdiği iddia edilmektedir.

Eğer bu iddia doğruysa, Tofaş’ın bu isim seçimi, muhafazakâr ve geleneksel değerlere sahip insanlara yönelik başarılı bir pazarlama hamlesi olarak değerlendirilebilir. İsim olarak, aracın güvenilir ve sağlam olduğu mesajını vermiş ve halk arasında hızla kabul görmüştür.

5. Murat 124’ün Popülerliği ve Halkın Benimsediği İsim

Bir başka teori ise, “Hacı Murat” isminin tamamen halk arasında doğmuş bir lakap olduğu yönündedir. Fiat 124 modelinin yerli versiyonu olan Murat 124, Türkiye’de oldukça popülerdi ve birçok insanın ilk arabası olarak hafızalarda yer etti. Araç, dayanıklı ve uzun ömürlü olduğu için sahipleri tarafından büyük bir sevgi ve saygıyla anılırdı. Halk arasında, “Murat 124’üm hac gibi yollar gördü” şeklinde espriler yapılmaya başlanmış ve zamanla bu espriler aracın adının “Hacı Murat” olarak anılmasına neden olmuş olabilir.

Sadece Bir Otomobil Değil, Bir Efsane

Türkiye’nin otomotiv kültürünün en önemli simgelerinden biri haline gelmiştir. Düşük yakıt tüketimi, dayanıklı yapısı ve uzun ömürlü olması, onu bir zamanlar Anadolu yollarının vazgeçilmez otomobili haline getirmiştir. “Hacı Murat” ismi, halkın ona duyduğu sevgi ve saygının bir göstergesi olarak kullanılmaya başlanmış ve bugün hala bu isimle anılmaktadır.

Geyşa kültürü, Japonya’nın en köklü ve ilginç geleneklerinden biridir. Birçok kişi geyşaların, Japonya’da sadece eğlence sektörüyle ilgili olduğunu düşünse de, bu kültür aslında çok daha derin köklere sahiptir ve Japonya’nın estetik anlayışını, sanatını, tarihini yansıtan önemli bir yapıdır. “Geyşa” kelimesi, Japonca’da “sanat” anlamına gelen “gei” ve “kişi” anlamına gelen “sha” sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuştur ve “sanat insanı” ya da “sanatın ustası” anlamına gelir. Bu yazımızda geyşa kültürünün kökenlerini, gelişimini ve modern dünyadaki yerini inceleyerek, bu gizemli ve sofistike kültür hakkında bilgi edineceğiz.

Geyşa Kültürünün Kökenleri ve Gelişimi

Geyşa kültürü, Japonya’da Edo Dönemi’ne kadar uzanan uzun bir geçmişe sahip. 1603-1868 yılları arasında süren Edo Dönemi, Japon kültüründe sanata, müziğe, şiire ve diğer estetik unsurlara verilen değerin arttığı bir dönemdir. Geyşa kültürünün temelinde, Japonya’nın kabuki tiyatrosunda ve yüzen dünyalar olarak bilinen “ukiyo-e” eğlence bölgelerinde çalışan kadınların yarattığı bir estetik anlayış yer alır. Bu dönemde, eğlence dünyasında yer alan ve kendini sanat ile ifade eden kadınlar, bugünkü anlamda geyşaların öncüsü sayılabilir.

İlginç bir şekilde, geyşa kültürünün ilk örneklerini erkeklerin oluşturduğu biliniyor. Bu erkek sanatçılar, dans ve müzik performansları ile eğlence etkinliklerinde yer alıyordu. Zamanla, kadınların da bu alanlarda çalışmasıyla birlikte geyşa kültürü, kadınların baskın olduğu bir yapı haline geldi. Kadın geyşalar, yalnızca fiziksel güzellikleriyle değil, aynı zamanda sanatsal becerileri, zekâları ve zarafetleriyle de tanınır hale geldiler.

Fahişelik ve Geyşa Kültürü Arasındaki Farklar

Geyşa kültürünün fahişelikle sıkça ilişkilendirilmesinin sebebi, Japonya’daki eğlence sektöründe fahişelerin de önemli bir yere sahip olmasından kaynaklanır. Edo Dönemi’nde Japonya’nın eğlence bölgelerinde, geyşalar ile oiran adı verilen fahişeler aynı mekânlarda çalışabiliyordu. Oiranlar, zengin kesime hitap eden, sanatsal bilgiye sahip ve oldukça görkemli kıyafetlerle süslenmiş fahişelerdi. Geyşalar, bu kadınlardan ilham alarak sanat ve zarafetin ön planda olduğu bir kimlik geliştirdiler, ancak geyşa kültürü, fahişelikten ayrışarak tamamen sanata ve geleneksel değerlere odaklandı. Geyşaların amacı, müşterileri eğlendirmek, onlara müzik ve dans performansları sunmak, sohbet etmek ve Japon kültürünü tanıtmaktı.

Bu ayrışmaya rağmen, Batı dünyasında geyşalar hakkında yanlış anlaşılmalar devam etti. Geyşalar, her zaman fiziksel yakınlaşma veya fahişelikle ilişkilendirildi. Oysa ki geyşa kültürü, çok daha saygın ve geleneksel bir alan olarak Japon kültüründe yer alır.

Geyşaların Eğitimi ve Görevleri

Geyşa olmak uzun ve zorlu bir eğitim sürecini gerektirir. Bu eğitimi alan genç kızlara “maiko” denir ve bu kişiler henüz tam anlamıyla geyşa olmadan önce uzun yıllar boyunca sanat ve zarafet eğitimi alır. Maiko’lar dans, müzik, çay seremonisi, şiir ve geleneksel enstrüman çalma gibi birçok alanda yetenek kazanır. Bu eğitimin amacı, geyşaların sadece fiziksel güzellikleriyle değil, aynı zamanda sanata olan hakimiyetleriyle de takdir edilmelerini sağlamaktır.

Maiko’lar, geyşa evlerinde (okiya) yaşar ve usta geyşalar tarafından yetiştirilir. Geyşa olduktan sonra ise sanatsal yeteneklerini daha da geliştirir ve müşteri eğlendirme alanında profesyonel bir sanatçı haline gelirler. Geyşalar, geleneksel kıyafetleri, kimono ve özel makyajlarıyla dikkat çeker. Yüzlerini beyaz bir makyajla kaplayıp dudaklarını kırmızı renkle boyayarak, Japonya’nın klasik estetik anlayışını yansıtırlar.

Modern Dünyada Geyşa Kültürü

Geyşa kültürü, Japonya’da halen devam etmekle birlikte, eskisi kadar yaygın değildir. Modern Japon toplumunda geyşalar, Kyoto gibi bazı geleneksel bölgelerde hâlâ görülse de, sayıları oldukça azalmıştır. Günümüzde Japonya’nın bazı bölgelerinde geleneksel geyşa eğlencesi sunan mekânlar ve geyşa okulları bulunmaktadır. Turistler için de özel etkinlikler düzenlenir ve Japon kültürünün bu özgün yönünü deneyimlemek isteyenler için geyşa performansları sunulur. Geyşa kültürü, aynı zamanda Japonya’nın turistik çekim merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Geyşa Kültürünün Batı’da Algılanışı

Geyşa kültürü, Batı dünyasında sıklıkla yanlış anlaşılmış ve fahişelikle ilişkilendirilmiştir. Oysa ki, geyşalar fahişe değil, sanatı ve geleneksel Japon kültürünü temsil eden sanatçılardır. Geyşaların Batı’da yanlış anlaşılmasının sebeplerinden biri, Batılıların Japon eğlence sektöründeki kadınlara olan ilgisi ve bazı film ve kitapların bu kültürü yanlış yansıtmasıdır.

Özellikle “Bir Geyşanın Anıları” gibi eserler, geyşa kültürünün popülerleşmesine katkı sağlamış, ancak birçok yanlış anlaşılmaya da sebep olmuştur. Gerçekte, geyşalar geleneksel sanatı yaşatan, toplumda saygın bir yere sahip olan ve Japon kültürünün estetik unsurlarını temsil eden kişiler olarak görülmelidir.

Sonuç

Geyşa kültürü, Japonya’nın estetik anlayışını, zarafetini ve sanata olan bağlılığını yansıtan derin köklere sahip bir gelenektir. Fahişelikle ilişkilendirilse de, geyşa kültürü tamamen sanata ve geleneksel değerlere odaklanır. Geyşalar, Japon kültürünü yaşatan, sanatsal yetenekleriyle bilinen ve Japon estetiğini temsil eden saygın sanatçılardır. Japonya’yı ziyaret edenler için geyşa kültürü, ülkenin tarihi ve sanatsal zenginliklerini tanımak adına önemli bir deneyim sunar.

Divan teşkilatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun en üst yönetim organı olarak görev yapmış, devletin merkezi idaresini sağlayan bir kurumdur. Sultan’ın başkanlık ettiği ve devletin önemli meselelerinin görüşüldüğü Divan, hem iç hem dış siyasetin belirlendiği bir platform olmuştur. Osmanlı Devleti’nin gelişim sürecinde önemli bir yer tutan divan teşkilatı, yönetim ve adaletin sağlanmasında merkezi rol oynayan bir mekanizmaydı.

Divan Teşkilatı Nedir?

Divan, Osmanlı Devleti’nde yüksek devlet memurlarının ve vezirlerin katıldığı, devletin işleyişine yön veren bir yönetim meclisiydi. Bu mecliste, devletin tüm önemli konuları, yönetimsel kararlar, dış politika, adalet ve mali işler görüşülürdü. Sultan’ın yanı sıra, devletin en üst düzey yöneticilerinden oluşan bir üye grubu bulunmaktaydı.

Divan teşkilatının en önemli özelliği, yönetim mekanizmasının merkezileşmesini sağlamış olmasıdır. Bu yapı sayesinde Osmanlı Devleti, geniş bir coğrafyaya yayılan topraklarını düzenli ve etkin bir şekilde yönetmeyi başarmıştır.

Divan Teşkilatı Üyeleri ve Görevleri

Osmanlı Divan Teşkilatı, farklı görevler üstlenen birden fazla üye tarafından yönetilirdi. Her üyenin devletteki işleyişi düzenlemek adına farklı sorumlulukları vardı. İşte divan teşkilatı üyeleri ve görevleri:

1. Sadrazam (Başvezir)

Divan teşkilatının en önemli üyesi olan sadrazam, padişahın mutlak vekili olarak görev yapardı. Sadrazam, padişah adına karar alma yetkisine sahipti ve devletin tüm işlerinden sorumluydu. Günümüzdeki başbakan pozisyonuna denk gelirdi. Savaş, barış ve idari kararlar sadrazamın onayıyla uygulanırdı. Sadrazam ayrıca padişahın olmadığında divana başkanlık yapardı.

2. Vezirler

Vezirler, sadrazama yardım eden ve padişah tarafından atanan yüksek rütbeli devlet adamlarıydı. Her biri farklı alanlarda sorumlu olup, divan toplantılarında fikir beyan ederlerdi. Özellikle mali işler, adalet ve askeri konularda vezirlerin önemli roller üstlendiği bilinmektedir.

3. Kazasker

Kazaskerler, adalet işlerinden sorumlu divan üyeleriydi. İki kazasker vardı: Rumeli kazaskeri ve Anadolu kazaskeri. Bu üyeler, kadıların tayinlerinden ve mahkemelerin yönetiminden sorumlu olup, padişaha hukuki konularda danışmanlık yaparlardı. Yargı kararlarının ve cezaların uygulanmasında önemli görevler üstlenirlerdi.

4. Defterdar

Defterdarlar, maliye işlerinden sorumlu devlet memurlarıydı. Osmanlı Devleti’nin gelir-gider dengesi, vergiler ve mali sistem defterdarların kontrolündeydi. Divan teşkilatında iki defterdar bulunurdu: Rumeli Defterdarı ve Anadolu Defterdarı. Her biri, sorumlu oldukları bölgelerde maliye politikalarını yürütürdü.

5. Nişancı

Nişancı, Osmanlı Devleti’nin kanunlarını ve padişah fermanlarını yazan memurdu. Resmi belgeleri düzenleme ve imzalama görevine sahipti. Aynı zamanda fermanların altına padişahın tuğrasını çekerdi. Nişancı, devletin hukuki ve diplomatik işlerinde de önemli roller üstlenirdi.

6. Kaptan-ı Derya

Denizcilik işlerinden sorumlu olan kaptan-ı derya, Osmanlı donanmasının başkomutanıydı. Denizcilik faaliyetlerinin düzenlenmesi, gemi yapımı ve limanların korunması kaptan-ı deryanın başlıca görevleri arasındaydı. Denizlerdeki Osmanlı egemenliğini sağlayan kişi kaptan-ı deryaydı.

7. Yeniçeri Ağası

Yeniçeri Ağası, Osmanlı ordusunun en seçkin askeri gücü olan Yeniçeri Ocağı’nın komutanıydı. Yeniçeri Ağası, ordunun disiplininden ve düzeninden sorumluydu. Divan toplantılarında ordunun durumu ve askeri meseleler hakkında rapor verirdi.

8. Şeyhülislam

Divanın dini otoritesiydi. Osmanlı Devleti’nde din işleriyle ilgilenen en yüksek mertebede bulunan kişi şeyhülislamdı. Din ve hukuk konularında fetva verir, padişah ve divan üyelerine danışmanlık yapardı.

Divan Teşkilatının İşleyişi

Divan, genellikle Topkapı Sarayı’nda belirli günlerde toplanırdı. Padişahın başkanlık ettiği divan toplantılarında, devletin tüm önemli konuları masaya yatırılır ve kararlar alınırdı. Toplantılar sırasında vezirler ve diğer üyeler, sorumlu oldukları alanlarla ilgili bilgi verir ve tartışmalar yapardı. Divanda alınan kararlar, padişahın onayı ile yürürlüğe girerdi.

Divan Teşkilatının Önemi

Osmanlı Devleti’nin büyümesi ve yönetimde merkezi bir yapının korunması açısından divan teşkilatı son derece önemli bir rol oynadı. Devletin iç ve dış politikalarının belirlenmesi, vergi ve mali düzenlemelerin yapılması, adaletin sağlanması gibi konular, divan üyeleri aracılığıyla etkin bir şekilde yürütüldü. Bu yapı sayesinde Osmanlı Devleti, uzun süre boyunca geniş bir coğrafyada istikrar ve düzen sağlamayı başarmıştır.

Sonuç

Divan teşkilatı, Osmanlı Devleti’nin yönetim sisteminin bel kemiğini oluşturan bir yapıdır. Sadrazamdan nişancıya kadar her bir üyenin kendine özgü görev ve sorumlulukları vardı. Divan teşkilatı, devlete merkeziyetçi bir yapı kazandırmış ve Osmanlı’nın uzun süre güçlü bir imparatorluk olarak kalmasında büyük rol oynamıştır.