Kültür-Sanat
Sarman Kedilerin Cinsiyeti Neden %80 Oranında Erkektir? Bilimin Açıkladığı Turuncu Kürk Sırrı
Sokaklarda gördüğümüz turuncu, masum bakışlı, çoğu zaman sevecen halleriyle gönlümüzü fetheden sarman kediler, Türkiye’de en çok bilinen ve sevilen kedi türlerinden biri. Ancak yıllardır ağızdan ağıza dolaşan ilginç bir iddia vardır:
“Sarman kedi genelde erkektir.”
Hatta çoğu hayvansever, bir sarman kediyle karşılaştığında otomatik olarak “Bu kesin erkek” diye düşünür. Bu inanış uzun süre şehir efsanesi olarak görülse de bilim dünyası bu soruya net bir yanıt buldu:
Evet, yaklaşık %80’i gerçekten erkek.
Peki ama neden?
Bir kedinin tüy renginin cinsiyetiyle nasıl bir ilişkisi olabilir?
Neden turuncu pigment erkeklerde baskınken dişilerde nadir görülür?
Bu soruların yanıtı, Japonya’daki Yushu Üniversitesi‘nden genetikçi Prof. Hiroyuki Sasaki ve ekibinin yürüttüğü kapsamlı DNA araştırmasıyla açıklığa kavuştu. Sarman kedi genetiğini tüm detaylarıyla ortaya koyan çalışma, hem biyolojik açıdan hem de kedi meraklıları için oldukça çarpıcı sonuçlar içeriyor.
🔬 Tüy Renginin Sırrı: ARHGAP36 Genindeki Eksiklik
İlk olarak araştırmacılar, yüzlerce sarman kedi ve turuncu olmayan kedinin genomunu karşılaştırdı. Amaç, bu kedilere turuncu kürk veren pigmentin kaynağını bulmaktı. İncelemeler sonunda kritik bir detay ortaya çıktı:
ARHGAP36 geninin içinde küçük ama önemli bir DNA parçası eksikti.
Bu eksiklik genin baskılanmasını engelliyor, yani gen normalden daha aktif hâle geliyor. Bu durum melanosit denilen pigment hücrelerine şu komutu iletiyor:
“Daha açık, daha turuncuya yakın bir pigment üret.”
İşte bu nedenle kürkü tam turuncu veya sarımsı tonlara bürünüyor. Yani renginin kaynağı basit bir DNA farkı değil, pigment üretimini tetikleyen genetik bir mutasyon.
Ancak asıl ilginç kısmı bunun X kromozomu üzerinde taşınıyor olması.
🧬 Neden Çoğunlukla Erkektir?
Cinsiyet Genetiği Gerçeği Açığa Çıkarıyor**
Bilim dünyasında iyi bilinen bir gerçek şudur:
- Erkek kediler: XY kromozom dizilimine sahiptir.
- Dişi kediler: XX kromozom dizilimine sahiptir.
Turuncu pigmentten sorumlu gen ise yalnızca X kromozomunda bulunur.
Bu şu anlama gelir:
✔ Erkek sarman kedi için turuncu pigmenti oluşturmak çok kolaydır.
Çünkü erkek kedilerde yalnızca bir adet X kromozomu vardır. Bu X üzerinde turuncu pigment mutasyonu varsa:
➡ Kedi doğrudan sarman kedi olur.
✔ Dişi sarman kedi olmak ise çok zordur.
Dişilerde iki adet X kromozomu bulunur. Bu durumda dişinin sarman kedi olabilmesi için:
➡ Her iki X kromozomunda da aynı turuncu pigment eksikliği bulunmalıdır.
Bu çok düşük bir ihtimal olduğu için turuncu dişi kediler nadirdir ve çoğu zaman renkleri tamamen turuncu değil, karışık olur.
Kısacası erkek bir sarman kedi olmak genetik olarak “tek adımlık bir süreç” iken, dişilerde bu süreç “iki aşamalı” ve çok daha düşük ihtimallidir.
🐾 Dişi Sarman Kedilerin Neden Genelde Üç Renkli Olduğunu Hiç Merak Ettiniz mi?
Dişi kedilerin renk desenini ilginç yapan bir başka biyolojik olay vardır:
X kromozomu inaktivasyonu
Dişilerde iki X kromozomu olduğundan, hücreler bunlardan birini rastgele devre dışı bırakır. Bu durum:
- Bazı bölgelerde turuncu pigment geninin aktif olduğu,
- Bazı bölgelerde ise farklı renk pigmentinin aktif olduğu
mozaik bir desen oluşturur. Bu yüzden dişi kedilerin çoğu tekir, calico veya tortoiseshell desenlidir, yani üç renkli veya karışıktır.
Bu mekanizma, dişilerin tam turuncu olmasının neden zor olduğunu ve neden bu kedilerin çoğunlukla erkek olduğunu bilimsel olarak açıklar.
📊 Erkek Oranı Neden %80?
Genetik analizler ve sahadaki gözlemler bir araya geldiğinde şu sonuç ortaya çıkıyor:
Her 10 sarman kediden 8’i erkektir.
Çünkü:
- Erkekler tek X taşıdığı için turuncu genin aktif olması kolaydır.
- Dişiler çift X taşıdığı için iki kromozomda aynı mutasyonun olması gerekir.
- Bu nedenle sarman kedi olmak erkek kediler için genetik açıdan çok daha olasıdır.
Popülasyonundaki bu dengesizlik herhangi bir çevresel etkiden değil, tamamen kalıtımsal mekanizmalardan kaynaklanır.
🔬 Prof. Sasaki’nin Araştırması Ne Anlama Geliyor?
Prof. Hiroyuki Sasaki’nin yürüttüğü çalışma, bir şehir efsanesini bilimsel gerçek hâline getirdi. Araştırmanın ortaya çıkardığı sonuçlar şunları gösteriyor:
- Renginin sebebi tesadüf değil, DNA eksikliğine bağlı bir pigment değişimi.
- Bu pigment geni X kromozomunda bulunduğu için cinsiyete bağlı aktarılıyor.
- Erkek kedilerde bu mutasyonun etkisi doğrudan görülüyor.
- Dişi kedilerde renk çoğu zaman karışık olduğu için tam sarman kedi olmak zorlaşıyor.
Bu çalışma sayesinde artık genetiği tamamen anlaşılır durumda.
🐱 Neden Bu Kadar Cana Yakın? Bilim Hâlâ Araştırıyor
Hayvanseverlerin yıllardır gözlemlediği bir başka gerçek daha vardır:
👉Genelde sevecen, insanla iletişime açık ve hafif yaramazdır.
Bu konuda kesin bilimsel bir sonuç yok fakat davranış araştırmaları, turuncu kedilerde sosyal davranış genlerinin daha baskın olabileceğini gösteriyor.
Yani sadece görüntüsüyle değil, karakteriyle de özel bir yere sahip olabilir.
Kürk Mantolu Madonna İngiltere’de Nasıl Best Seller Oldu?
Sonuç: “Sarman Kediler Erkektir” Sözü Bir Mit Değil, Bilimsel Bir Gerçek
Artık gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz:
Evet, büyük çoğunluğu erkektir.
Bunun nedeni:
- Turuncu pigmentin X kromozomunda taşınması
- Erkek kedilerin tek X kromozomu taşıması
- Dişilerin iki X kromozomu sebebiyle daha karmaşık renklere sahip olması
Sokakta gördüğünüzde “Büyük ihtimalle erkek” demek yalnızca bir tahmin değil, genetik bilimin desteklediği güçlü bir çıkarımdır.